10 uitdagingen voor de bouwsector

Na de horeca en eventsector is ook de bouw één van de zwaarder getroffen sectoren van de COVID-19-crisis. De bedrijvigheid in de bouw viel tijdens de eerst lockdown gevoelig terug en veel bedrijven kijken met een gespannen blik naar 2021 en 2022. In haar recente jaarverslag richt Confederatie Bouw echter ook de blik op tien uitdagingen en opportuniteiten die ons het volgende decennium te wachten staan en waar de sector zich op kan en moet voorbereiden. 

Op nationaal niveau stelt de bouwsector bijna 275.000 arbeidskrachten tewerk. De sector is rechtstreeks en onrechtstreeks goed voor 688.000 banen. Dat is bijna 13,5 procent van het BNP. De bouw is dan ook een belangrijke groeimotor van onze economie. Er komen heel wat uitdagingen op de sector af. Confederatie Bouw selecteerde er tien en formuleerde in haar jaarverslag ook een waslijst van concrete aanbevelingen en voorstellen.

1. Naar een bouwsector 2.0

De laatste jaren is het digitaliseringsproces in de bouw ingezet. Toch heeft de sector nog een hele weg te gaan op dat vlak. Alleen de landbouw doet het slechter dan de bouw. De bouwbedrijven beseffen echter dat digitale toepassingen zorgen voor meer efficiëntie en productiviteit en voor minder kosten. Er is geen weg terug, het digitaliseringsproces is niet te stoppen, net zoals het slim worden van onze woningen, gebouwen en zelfs hele wijken of steden. De bouwbedrijven verwachten het meeste van BIM, een toepassing waarbij samenwerking en informatie-uitwisseling tussen alle partijen bij een bouwproject centraal staat, en van robotisering, hoewel ze dat nu nog niet gebruiken. 21 % van de bouwbedrijven gebruikt BIM. Uit dat digitale BIM-model kan veel informatie gehaald worden, zoals de plannen, perspectiefbeelden, oppervlakten, hoeveelheden die nodig zijn en zo meer. BIM laat ook toe om allerlei simulaties uit te voeren en de impact ervan meteen te zien. 

2. Bouw zoekt werknemer

Na ettelijke jaren van banenverlies in de bouw, nam het aantal werknemers in de sector sinds 2016 en 2017 weer toe. De eerste maanden van 2020 zocht de bouwsector ruim 14.000 nieuwe medewerkers en die zoektocht naar nieuw talent verloopt moeilijk. Nu de coronacrisis de hele economie een loer draait, is het koffiedik kijken wat de vacatures op korte termijn betreft. Maar wat zeker is, is dat de bouw ook qua tewerkstelling de komende jaren voor hete vuren staat. De sector wil aan haar imago blijven werken, de veiligheid verder bevorderen en klaar zijn voor nieuw beroepen zoals dat van BIM-manager en dronepiloot. Men kijkt onder meer ook hoe men buitenlandse werknemers op een reguliere manier kan inschakelen voor knelpuntberoepen. 

3. Demografie en nieuwe woonvormen

Op demografisch vlak is er de afgelopen jaren al heel wat veranderd in ons land. Zo zijn er meer singles, meer eenoudergezinnen en meer ouderen die nog zoveel mogelijk zelfstandig willen blijven leven. Deze evolutie zal ook de komende jaren alleen maar toenemen. De bouwsector zal hierop moeten inspelen. De klassieke gezinswoning zal minder in trek zijn, terwijl andere woonvormen aan populariteit winnen. Kangoeroewonen is vooral ‘in’ bij jongere generaties. Uit een onderzoek blijkt daarnaast dat 28 % van de ondervraagden belangstelling heeft voor assistentiewoningen. 20,4 % van alle ondervraagden blijkt open te staan om (veel kleiner) te wonen in een ‘tiny house’. Ook woningen met gemeenschappelijke en gedeelde ruimtes wekken belangstelling.

De klassieke gezinswoning zal minder in trek zijn, terwijl andere woonvormen aan populariteit winnen.

4. Milieu: grote vervuiler met kant-en-klare oplossingen

Woningen en gebouwen zijn in ons land verantwoordelijk voor 40 % van de CO2-uitstoot. Driekwart van de woningen dateert van voor 1985, toen er nog geen energienormen opgelegd werden. Woningen en gebouwen zijn met andere woorden stevige vervuilers. De bouwsector kan daar verandering in brengen, maar kan dat niet alleen. De beleidsmakers moeten meewillen. Daarom schuift de Confederatie Bouw op federaal vlak een hele reeks noodzakelijke maatregelen naar voor om de schadelijke uitstoot van koolstofdioxide te verminderen. Op die manier wil men aan het eind van dit decennium komen tot een merkelijk energiezuiniger woning- en gebouwenbestand. De Confederatie Bouw pleit ondermeer voor een btw-verlaging op sloop en heropbouw voor het hele land in plaats van de 32 aangeduide stedelijke centra waar deze regeling momenteel geldt. 

5. Investeringen nodig in infrastructuur

Ons land hinkt fel achterop qua prestaties van zijn infrastructuur. De investeringsgraad van de verschillende overheden blijft maar dalen. Tussen 2020 en 2030 is een enorme inhaalbeweging nodig opdat ons openbaar domein (overheidsgebouwen, wegen, spoorwegen, waterwegen …) de vergelijking met onze buurlanden zou kunnen doorstaan. De bouwbedrijven zijn bij deze inspanning bondgenoten en hebben de vakkennis om ze tot een goed einde te brengen. Alleen al om de overheidsgebouwen energie-efficiënter te maken via grondige renovaties is er een enveloppe van 17 miljard euro nodig. 

6. Werken aan de mobiliteit van morgen

De filekilometers worden jaar na jaar langer en het openbaar vervoer biedt te weinig alternatieven en troeven om pendelaars van de weg te houden. Zoals in het vorige hoofdstuk over infrastructuur al vermeld werd, moet er ook een grote investeringsoperatie uitgevoerd worden om de mobiliteit in ons land weer vlot te trekken en ons klaar te stomen voor de uitdagingen van de toekomst.

7. Bouw aantrekkelijker maken voor jongeren

De bouw zit met een huizenhoog probleem: veel te weinig jongeren stromen door naar de sector. De bouw heeft bij jongeren, vaak onterecht, het imago onveilig, uiterst zwaar en niet van deze tijd te zijn. Die negatieve beeldvorming kan nochtans regelrecht de vuilnisbak in, want de afgelopen jaren is de bouw een stuk veiliger en meer technologisch geworden, waardoor ook het werk heel wat aantrekkelijker is geworden. Confederatie Bouw ziet het als sectorfederatie als haar taak om het imago uit te dragen dat de sector verdient, zodat jongeren, maar ook wie al wat ouder is, meer dan nu de stap zetten naar een beroep in de bouw.

8. De stad van morgen bouwen op de stad van vandaag

De stadsvlucht is tot een einde gekomen. Steden winnen opnieuw aan populariteit en zien hun aantal inwoners aangroeien. De redenen hiervoor zijn legio: nabijheid van handelszaken en diensten, geen urenlang pendelen … De stad speelt in op de noden van steeds meer mensen. In 2008 was de stedelijke bevolking wereldwijd voor het eerst in de geschiedenis groter dan de plattelandsbevolking. Tegen 2050 zal naar schatting twee derde van de wereldbevolking in steden wonen.

Tussen 2020 en 2030 is een enorme inhaalbeweging nodig in overheidsinfrastructuur.

9. Van hervormde vennootschapsbelasting naar aangepaste personenbelasting?

Het basistarief in de vennootschapsbelasting daalde in 2018 van 33 % naar 29 % en het zal vanaf 2020 25 % bedragen. Vennootschappen die kwalificeren als kmo (gemiddeld maximaal personeelsbestand: 50, maximumomzet: 9 miljoen euro, ­maximumjaarbalanstotaal: 4,5 miljoen euro) kunnen een tarief van 20 % genieten op de eerste schijf van 100.000 euro. Een algemene hervorming van de personenbelasting wordt nu voorbereid. Die wordt in politieke kringen beschouwd als een absolute noodzaak voor de nieuwe federale regering. De principes die hierbij naar voren geschoven worden zijn: een verlaging van de lasten op arbeid met compenserende maatregelen, een vereenvoudiging van de personenbelasting en aandacht voor de herverdelingseffecten. De hervorming van de personenbelasting mag geen negatieve impact hebben op de vastgoedfiscaliteit.

10. Nieuwe producten, nieuwe bouwprocedés

Confederatie Bouw wijst op het bijzonder snelle tempo van de veranderingen in de bouw. De wijze waarop de sector zich organiseert, speelt hierbij een sleutelrol. Nieuwe mogelijkheden openen zich dankzij product- en procesinnovatie en door industrialisering. Deze winnen na elke crisis aan belang zodat men nu echt voor een grote doorbraak in de bouw staat. Industrieel bouwen is in toenemende mate off-site produceren en on-site assembleren. Door een deel van de bouwactiviteiten te verplaatsen van de bouwplaats naar het werkhuis kan de productiecapaciteit groeien. Met hetzelfde aantal mensen kan dan meer gerealiseerd worden. Bovendien kan bij de opschaling van volgens een industrieel procedé geproduceerde woningen en bouwdelen de prijs naar beneden. Kortom: de productiecapaciteit kan omhoog waardoor het aanbod groeit en de manier van produceren zorgt ervoor dat kosten omlaag kunnen. Industrialisering in de bouw, overal waar dat mogelijk is, is noodzakelijk om nog op langere termijn te kunnen voldoen aan de bouwbehoeften.