De afgelopen jaren waaide niet alleen de wereldeconomie van de ene in de andere storm. Als tophaven moest ook Port of Antwerp alle zeilen bijzetten. De recente fusie met Zeebrugge tot Port of Antwerp-Bruges resulteert in de grootste exporthaven van Europa en moet de weerbaarheid nog vergroten. We overliepen met Annick De Ridder, havenschepen en voorzitter van Port of Antwerp-Bruges, het afgelopen turbulente jaar.
STERCK. Waarom was deze fusie zo belangrijk? Wat verandert er?
Annick De Ridder: “De eengemaakte haven is zo’n 14.322 ha groot. Dat is bijna 21.000 voetbalvelden. Daarop bevinden zich 1.400 bedrijven en werken in totaal zo’n 164.000 mensen, zowel direct als indirect. Met zo’n 21 miljard euro toegevoegde waarde kan de haven zich terecht dé economische motor van Vlaanderen noemen. Deze fusie berust op de complementariteit van de havens van Zeebrugge en Antwerpen waardoor we meer kunnen doen én op een betere manier. Door de complementariteit wordt de eengemaakte haven nog meer toonaangevend als containerhaven (157 miljoen ton/jaar), één van de de grootste breakbulkhavens, en de grootste haven voor overslag van voertuigen in Europa. Daarnaast zal de haven meer dan 15% van de totale doorvoer van gas in Europa voor haar rekening nemen en uiteraard blijft het ook de belangrijkste petrochemische hub van Europa. Tot slot wordt ze de grootste cruisehaven van de Benelux. De fusie maakt beide havens weerbaarder en competitiever in het aantrekken van investeringen, versterkt de werkgelegenheid en draagt bij aan zowel de nationale als internationale positionering van de platformen van Zeebrugge en Antwerpen. De eengemaakte haven zal ook sneller en beter kunnen inspelen op maatschappelijke en technologische ontwikkelingen zoals energietransitie, innovatie en digitalisering. Het is de uitgesproken ambitie om de ‘green port’ van de toekomst en dé energiepoort naar Europa te worden.”
Door de extra investering in containercapaciteit kunnen we van 15 miljoen TEU naar 22 miljoen evolueren.
Macro-economische uitdagingen
STERCK. Het eerste kwartaal van 2022 zagen we een daling met 1,5% van de totale goederenoverslag. De haperingen in de logistieke keten en de wereldwijde congestie stelt havens voor problemen. Wat zijn de grote uitdagingen momenteel?
De Ridder: “Corona, de ontregelde containerlijnvaart, vertragingen en hoge import callsizes (het aantal containers dat door schepen wordt gelost nvdr.) zorgen voor aanhoudende operationele uitdagingen, die de werking van de containerterminals bemoeilijken. Bovendien zette het conflict Rusland-Oekraïne en de ingestelde sancties het aantal behandelde containers ook onder druk. De aanhoudende uitdagingen in de logistieke keten vertalen zich dus in de cijfers. Dankzij de fusie kunnen we echter wel gezamenlijk een antwoord bieden op de huidige uitdagingen en tegelijkertijd onze positie in de internationale logistieke keten verder versterken. De daling in het containersegment die gedeeltelijk het gevolg is van capaciteitsproblemen onderschrijft bovendien de urgentie voor extra containercapaciteit. Dankzij de recente positieve uitkomst van de onderhandelingen rondom het project Extra Containercapaciteit Antwerpen (ECA) hebben we alvast een uiterst belangrijke stap gezet.”
Uitbreiding haven
STERCK. Eind maart raakte bekend dat de procedure tegen de uitbreiding Haven Antwerpen werd stopgezet met een akkoord tussen de Vlaamse regering en de betrokken actiegroepen en partijen. Wat houdt de uitbreiding concreet in?
De Ridder: “De vraag naar extra containercapaciteit in de haven van Antwerpen wordt elk jaar urgenter. Het is dan ook goed nieuws dat de bezwaren tegen het project ECA zijn ingetrokken en er een verbond is gekomen. Zo kan onze haven als motor van de Vlaamse economie duurzaam verder blijven groeien, met extra 24/7 exploiteerbare containercapaciteit. De impact van ECA kan en mag niet onderschat worden. Dat de containercijfers in het eerste kwartaal van 2022 voor het eerst op een status quo zaten, wijst overduidelijk op deze nood. We kunnen vandaag simpelweg niet optimaal werken. Onze terminals zijn verzadigd. Daardoor werken ze nu suboptimaal. Door de extra investering in containercapaciteit kunnen we van 15 miljoen TEU naar 22 miljoen evolueren. Een indicatieve planning voorziet in een projectbesluit – lees, de eerste schop in de grond – tegen eind 2024. Het tweede getijdendok zou dan operationeel kunnen zijn tegen 2029-2030.”
Port of Antwerp-Bruges versterkt haar positie als wereldspeler in belangrijke goederenstromen. De haven huisvest de grootste chemische cluster in Europa, is de grootste haven voor overslag van voertuigen wereldwijd en is de 12e grootste containerhaven in de wereld (in TEU).
- Containers
159 miljoen ton / 14,2 miljoen TEU - Breakbulk (excl. rollend materieel)
13,2 miljoen ton - Rollend materieel
19,2 miljoen ton / 3 miljoen nieuwe voertuigen - Vloeibaar massagoed
82,4 miljoen ton waarvan 11,4 miljoen ton energiegas - Droog massagoed
15,1 miljoen ton - Passagiers
113.891 cruise- en ferrypassagiersbewegingen
cijfers van 2021
Conflict Oekraïne
STERCK. Welke impact is er van het conflict in Oekraïne?
De Ridder: “Als wereldhaven wordt de haven van Antwerpen sowieso heel vaak geconfronteerd met de gevolgen van geopolitieke bewegingen. Dat is nu natuurlijk niet anders. Dit conflict heeft geleid tot een aantal sancties van de Europese Unie tegen Rusland. Denk daarbij aan het weren van schepen onder Russische vlag in Europese havens en aan de boycot van bedrijven, geleid door Russen die op een ‘zwarte’ lijst gezet zijn. Daar hebben we ons aan te houden. We hebben als haven niet de bevoegdheid om een zelfstandig beleid te voeren naar aanleiding van het conflict. We merken wel dat niet alle sancties even coherent zijn. Neem nu het bedrijf Eurochem, dat ik eind mei samen met burgemeester Bart De Wever nog bezocht naar aanleiding van de heropstart van hun activiteiten. Van in het begin hebben we samen naar een oplossing voor deze mensen gezocht. Dat de honderden medewerkers van Eurochem, die zelf niets met de Russische inval in Oekraïne te maken hebben, daarvan door de opgelegde sancties wel de dupe waren, was bijzonder jammer. Rusland was de vijfde belangrijkste handelspartner in 2021 met een overslag van 11,6 miljoen ton in de Antwerpse haven. Het is onvermijdelijk dat dat een weerbots heeft in 2022. Toch hebben de sancties die sinds midden maart de invoer van staal vanuit Rusland en Wit-Rusland verbieden maar een beperkt effect op de overslag. Die stromen worden immers vervangen door import uit andere landen, omdat de EU de importquota voor staal uit Rusland en Wit-Rusland heeft herverdeeld over andere staalexporterende landen. Onze haven heeft zich de afgelopen jaren heel weerbaar getoond en laat nog altijd mooie cijfers noteren ondanks de nodige stormen, zoals bijvoorbeeld corona, de congestie of de oorlog in Oekraïne.”
We hebben met Warmtenet Antwerpen Noord, het allereerste open access warmtenetwerk in België gecreëerd.
Evolutie naar klimaatneutraal
STERCK. Duurzaamheid is een belangrijk thema en er gebeuren heel wat initiatieven op dat vlak. Kan u een aantal van de belangrijkste van het afgelopen jaar noemen?
De Ridder: “Het is de ambitie om tegen 2030 de helft van de 18 miljoen ton CO2, die onze haven uitstoot, op te vangen en om volledig klimaatneutraal te zijn tegen 2050. Dat doen we niet top-down, maar wél bottom-up samen met onze bedrijven. Dat is trouwens de enige manier om duurzaamheid te garanderen. Er zijn de afgelopen jaren heel wat straffe duurzaamheidsinitiatieven genomen en er staan er nog heel wat aan te komen. Voor onze hotspot voor circulaire economie, het NextGen District dat in het hart van onze haven op de gronden van de voormalige en bekende Opelsite verrijst, hebben we begin dit jaar de twee eerste concessieovereenkomsten gesloten. We hebben daarnaast met Warmtenet Antwerpen Noord, een samenwerkingsakkoord van de Antwerpse haven met Indaver, Boortmalt en Fluvius, het allereerste open access warmtenetwerk in België gecreëerd. Dat zal proceswarmte of restwarmte van de industrie weer aanleveren aan de industrie, maar het zal ook dienen om gebouwen in de stad te verwarmen. Dat is goed voor een vermindering van 80.000 ton CO2-uitstoot per jaar. Evenveel als wat 12.500 Antwerpse gezinnen op één jaar aan CO2 uitstoten. We walk the talk als havenbedrijf zelf en vergroenen onze eigen vloot. Bovendien hebben we ook walstroomkasten in onze haven geïnstalleerd waardoor binnenschippers nu 100% groene stroom kunnen afnemen. Ook waterstof zal een belangrijke rol spelen.”
“Om te evolueren naar een klimaatneutrale economie zal onze energievoorziening moeten verschuiven naar het primaire gebruik van duurzame bronnen zoals zon- en windenergie. De lokale productie van hernieuwbare energiebronnen is echter niet voldoende om aan onze en de Europese energievraag van de toekomst te voldoen. Waterstof biedt het antwoord, omdat het transport over lange afstand van grote volumes mogelijk maakt, precies waar en wanneer de consument het nodig heeft. Daarom hebben wij onze krachten gebundeld met andere grote industriële spelers en publieke stakeholders in zowel de Waterstofimportcoalitie als het grensoverschrijdende Green Octopus-project. Samen richten we ons op concrete projecten die vormgeven aan de productie, het vervoer en de opslag van waterstof, vanuit bijvoorbeeld zonrijke gebieden zoals Oman, Egypte of Chili.”
De haven van Antwerpen herbergt de grootste geïntegreerde energie- en petrochemische cluster van Europa,” zegt havenschepen Annick De Ridder. “Dat maakt het dé locatie om nieuwe bedrijfsoverschrijdende samenwerkingen te creëren. Met Antwerp@C hebben we de sleutel in handen om een innovatief grensoverschrijdend project tot stand te brengen, een primeur in zijn concept en schaal. We werken daarvoor samen met zeven toonaangevende chemie- en energiebedrijven. Dit consortium bestaat uit Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, INEOS, Fluxys, Port of Antwerp en Total. Het potentieel van dit project is om tegen 2030 de helft van de CO2-emissies in de haven (9 van de 18,65 miljoen ton broeikasgasemissies in 2017) af te vangen. Het afvangen en opslaan van CO2, en op termijn het hergebruik van CO2 als grondstof voor verschillende toepassingen worden gezien als belangrijke sporen in de transitie naar een koolstofneutrale haven. Met steun vanuit het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO) voert Antwerp@C momenteel een haalbaarheidsstudie uit naar het opzetten van een centrale pijpleiding langs de industrie op zowel linker- als rechteroever, verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits, een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2, tussentijdse opslag van CO2 en het grensoverschrijdend transport ervan via zowel scheepsbelading als pijpleiding. Omdat we hier niet over de geschikte ondergrond beschikken, is internationale samenwerking noodzakelijk om CO2 grensoverschrijdend te vervoeren en permanent op te slaan in onder meer lege gasvelden onder de zee. Antwerp@C onderzoekt in die optiek de mogelijkheid voor transport naar Rotterdam via pijpleiding of per schip naar Noorwegen.
Schelde is levensader
STERCK. Niet alleen de haven evolueert. Ook rond de Schelde bruist het opnieuw van het leven?
De Ridder: “De Schelde is de levensader van onze stad. Zonder een florerende haven geen bruisende stad. Net daarom is het jammer dat we als Antwerpenaren zolang met onze rug naar het water toe hebben geleefd. Ik ben dan ook blij dat ik als schepen voor de haven daarnaast ook bevoegd ben voor stadsontwikkeling en ruimtelijke ontwikkeling. Onder de noemer ‘verblauwing’ probeer ik de band tussen stad en Schelde te herstellen. Dat is misschien nog het meest duidelijk op de Scheldekaaien, de 7 kilometer lange strook die we stap voor stap aanpakken en transformeren tot een levendige plek waar alle Antwerpenaren samen kunnen komen om te wandelen, vertoeven, sporten. Niet alleen langs het water, maar ook tussen nieuw aangeplant groen.