Het doorleefde verhaal van Kerkstoel uit Grobbendonk is een mooi voorbeeld van hoe je als ondernemersfamilie heel wat thema’s rond corporate en family governance kan afdekken. Prof. dr. Laura Hoekx (Research Center for Entrepreneurship and Family Firms – UHasselt) en Koen Hendrix (VKW Familiebedrijven) delen hun expertvisie.
Wanneer we kijken naar de corporate governance bij Kerkstoel, valt meteen hun managementteam op. De drie operationeel actieve familiale aandeelhouders hebben elk een eigen expertise en achtergrond. Dat zorgt enerzijds voor een duidelijke rolverdeling, maar brengt anderzijds vooral diverse perspectieven met zich mee. Onderzoek toont aan dat zo’n mix van kennis een managementteam versterkt: het bevordert creativiteit en levert verschillende invalshoeken op tijdens beslissingsprocessen, wat het uiteindelijke resultaat vaak ten goede komt.
Diversiteit verstrekt
Nog belangrijker is dat de diversiteit aan kennis binnen de familie extra wordt versterkt door niet-familiale managers, die op hun beurt hun eigen ervaring en achtergrond meebrengen. Hun betrokkenheid zorgt voor vernieuwende, complementaire inzichten en voorkomt dat de familiale managers in een tunnelvisie terechtkomen. Dit draagt onder meer bij tot meer veranderingsbereidheid van het managementteam en versterkt zo het langetermijnsucces. Belangrijk is wel alert te blijven dat er geen twee kampen ontstaan: enerzijds de familiale managers met hun eigen doelstellingen en anderzijds de niet-familiale managers met de hunne.
Raad van advies
Die externe expertise wordt ook doorgetrokken naar de raad van advies die Kerkstoel enkele jaren geleden in het leven riep. Hoewel een raad van advies – in tegenstelling tot een raad van bestuur – geen formele beslissingsmacht heeft, vormt ze wel een belangrijk klankbord om strategische keuzes te toetsen. Externe adviseurs brengen nieuwe inzichten aan en kunnen met een objectieve blik kijken naar delicate kwesties waar familiebedrijven soms mee te maken krijgen.
Familiness
Wat verder opvalt in het verhaal van Kerkstoel, is de grote mate van wat in de academische literatuur ‘familiness’ wordt genoemd. Dat verwijst naar de unieke invloed van de familie op het bedrijf. Concreet gaat het om impliciete en/of expliciete ‘spelregels’ die de familie hanteert als handvaten voor besluitvorming. Denk aan vragen als: hoe gaan we om met niet-familiale werknemers – zien we hen als ‘deel van de familie’ of toch als een aparte categorie? Profileren we ons expliciet als familiebedrijf naar de buitenwereld of niet? Hoe kijken we naar de toekomst van ons bedrijf op de lange termijn? Overwegen we externe aandeelhouders of blijft de controle volledig in handen van de familie? Welke informatie delen we met wie?
Hoe duidelijker en meer gedragen de visie van de familie rond dit soort kwesties is, hoe sterker de mate van ‘familiness’. Dat komt zowel de besluitvorming als het succes van het familiebedrijf ten goede, zo blijkt uit academisch onderzoek. Het loont dus om als ondernemersfamilie deze beslissingshandvatten expliciet te bespreken en samen een gedragen visie te ontwikkelen.
Familiecharter
Een familiecharter, zoals ook de familie Kerkstoel enkele jaren geleden opstelde, kan daarbij een belangrijk hulpmiddel zijn. Zo’n charter is een soort ‘grondwet’ voor de familie waarin de belangen, rechten en plichten met betrekking tot het familiebedrijf worden vastgelegd. Dergelijke afspraken helpen om conflicten te voorkomen of sneller op te lossen.
Wil een familiecharter echt een meerwaarde zijn, dan moet het meer zijn dan een formaliteit die je afvinkt op een governance-checklist. Er bestaat bovendien geen ‘one size fits all’-versie. Het proces van het opstellen is minstens even belangrijk als het document zelf. Tijdens dat proces, dat uit verschillende fases bestaat, is het cruciaal dat alle familiale aandeelhouders – liefst onder externe begeleiding – samen rond de tafel zitten om tot een collectieve visie te komen. Open communicatie is daarbij essentieel. Een charter werkt immers alleen als ieder familielid erachter staat. Ook daarna is het belangrijk dat het document niet in een schuif verdwijnt, maar actief wordt geraadpleegd bij uitdagende situaties.
Het verhaal van een gevestigde waarde als Kerkstoel toont dus aan dat zowel een sterke corporate governance-structuur als doordachte familiale governance-instrumenten essentieel zijn voor duurzaam succes.