Ook wanneer alle kinderen in het bedrijf actief zijn en de overdracht bedrieglijk eenvoudig lijkt, komen er bij een generatiewissel heel wat aspecten kijken. Daardoor is het opmaken van een gedetailleerd stappenplan zeer nuttig. “De overdracht gaat immers niet alleen over de transfer van de aandelen, maar heeft betrekking op veel meer facetten,” stellen Luc Eberhardt en Jidse Janssens van Deloitte.
Een aantal vragen die bij een generatiewissel door het hoofd van de betrokken familieleden spoken zijn de volgende: Is er binnen het bedrijf nog een rol weggelegd voor de ‘pater of mater familias’ en aan wie en op welke termijn gaat deze zijn/haar taken overdragen? Wie neemt in de toekomst de beslissingen? Zal ik - als overdrager - nog genoeg middelen overhouden om mijn karig pensioen aan te vullen en mijn huidige levensstandaard te behouden? Worden de kinderen bij de overdracht en de financiële impact daarvan gelijk behandeld en is mijn partner voldoende beschermd?…
De rol van een begeleider en adviseur in dit traject is in eerste instantie één van ordebrenger, informatieverstrekker en klankbord. Pas in tweede orde sta je de familie bij in de concrete uitwerking van de overdracht, waarbij hun wensen worden omgezet in juridische, financiële en fiscale documenten. Om dit proces op een goede wijze te begeleiden en begrijpbaar te maken voor de hele familie, is de opmaak van een stappenplan een nuttig instrument. Jidse Janssens en Luc Eberhardt (Deloitte) lichten aan de hand van het verhaal van Dobit een aantal van deze stappen toe.
Familiecharter en aandeelhouders-overeenkomst
Eén van deze stappen bij Dobit was het opstellen van een familiecharter. Ook in een context waarin alle kinderen actief zijn in het bedrijf en er sprake is van veel wederzijds respect en een gelijkaardige visie op veel vlakken (zoals bij Marc, Bavo en Nele Schruers het geval is), is het toch nuttig om dergelijk document op te maken. De bedoeling is immers dat je als familie een consensus kan bereiken over belangrijke thema’s in de context van het aandeelhouderschap en de samenwerking in het familiebedrijf. Denk maar aan verloning van familieleden, de regeling bij (langdurige) ziekte of wanneer iemand uit het bedrijf wil stappen, het al dan niet aanvaarden van stille vennoten, de behandeling van kinderen/kleinkinderen die op termijn zullen meedraaien in het bedrijf,…
Minstens even belangrijk als het document zelf, zijn de gesprekken die je als familie voert over de thema’s vervat in het familiecharter. Deze hebben namelijk vaak betrekking op aspecten die voorheen nog niet op tafel werden gelegd en waarover – gelet op het familiale kader - moeilijk gesproken wordt. Het is voor de verdere samenwerking nochtans belangrijk om met elkaar de verschillende standpunten of andere accenten af te stemmen en na te gaan hoe tot een akkoord kan worden gekomen waarin alle familieleden zich kunnen vinden.
Vaak wordt het familiecharter aangevuld met een aandeelhoudersovereenkomst, waarin een aantal algemene principes van het charter verder worden uitgewerkt en vertaald in juridisch bindende afspraken tussen de familieleden.
Corporate Governance
Een andere stap in het traject bij Dobit was het houden van een workshop rond Corporate Governance. Bij een generatiewissel wordt er immers ook nagedacht over wie in de toekomst ‘de beslissingen’ binnen het bedrijf zal nemen. De vaststelling in de praktijk is dat het proces rond het nemen van beslissingen in veel familiebedrijven nogal ongeordend is. Bepaalde personen nemen eenvoudigweg de beslissing omdat dit zo gegroeid is. Ze staan echter niet stil bij het feit in welke hoedanigheid zij deze nemen, dan wel of ze hier überhaupt de bevoegdheid toe hebben. In dat kader kan het nuttig zijn om informatie te delen inzake een goede corporate governance en het belang hiervan. Zaken die hierbij zoal aan bod komen, hebben onder andere betrekking op de verdeling van de te nemen beslissingen tussen de aandeelhouders enerzijds en het bestuur anderzijds. Daarnaast steken vragen de kop op als: Wie heeft handtekeningsbevoegdheid? Moet ik gedelegeerd bestuurder zijn om te kunnen tekenen? Wat kan via volmacht geregeld worden? Wanneer komt de aansprakelijkheid van de bestuurders mogelijk in het gedrang? Enzovoort.
Uit de workshop bij Dobit bleek dat ze over de afbakening van de bevoegdheden al een goed beeld hadden, maar dat de concrete verdeling van de verschillende taken en bevoegdheden nog niet op papier was uiteengezet. Het is dan onze taak - als adviseurs - om hen te helpen om de gemaakte afspraken in het juiste juridische kader te gieten.
Vermogensplanning
Vooraleer effectief over te gaan tot een overdracht van de aandelen van het familiebedrijf, is het uiteraard nuttig om de blik even te verruimen en de volledige vermogenssituatie in kaart te brengen. We doen dit tijdens een workshop vermogensplanning. Hierbij vertrekken we van de foto van het vermogen, een berekening van de huidige successiedruk, een verduidelijking van wie het vermogen verkrijgt n.a.v. een overlijden. We staan ook stil bij de bijhorende vraag of dit voldoende bescherming biedt en overeenstemt met de wensen van de betrokken partijen. Aan de hand van het verwachte uitgavenpatroon, trachten we tevens een inschatting te maken van het vereiste resterend vermogen dat nodig is om de gewenste levensstandaard intact te houden. De workshop heeft bij Dobit geholpen om bepaalde vragen te beantwoorden. Gaan we de overdracht doen via schenking of verkoop (of een mengvorm)? En willen wij – als overdragers - nog enige vorm van controle over het bedrijf behouden? Biedt ons huwelijkscontract nog voldoende bescherming voor de langstlevende en/of kan een testament een meerwaarde bieden, zowel op civielrechtelijk als op fiscaalrechtelijk vlak?
De effectieve overdracht van het familiebedrijf is pas de laatste stap in een uitgebreid en verhelderend traject. Pas wanneer alle aspecten in kaart zijn gebracht, is de familie klaar om begeleid te worden bij de technische (fiscale, financiële en juridische) uitwerking van de familiale overdracht. Op die manier wordt een overdracht gerealiseerd waarin alle betrokken familieleden zich kunnen vinden en die het meeste kans op een succesvolle verderzetting van het bedrijf met zich meebrengt.